Złota Setka Gmin Podkarpacia. Rosną dochody własne, ale budżety podkarpackich gmin są napięte

Do dochodów własnych gmin zalicza się również wpływy z opłat skarbowych, opłat targowych, podatku od psów. Trzecią kategorią takich dochodów jest udział w podatkach dochodowych pobieranych przez administrację skarbową do budżetu państwa.

Trzeba pamiętać, iż fundamentalnymi dochodami własnymi gmin są: podatek od nieruchomości oraz udział w podatku dochodowym od osób fizycznych, pozostałe źródła są zdecydowanie mniej istotne.

Na skalę i dynamikę dochodów własnych wpływ ma przede wszystkim państwo, które ustala maksymalny wymiar podatku od nieruchomości oraz procentowy udział danej gminy we wpływach budżetowych z tytułu podatku PIT. Rzecz jasna, dochody te są tak naprawdę generowane przez mieszkańców, ich pracowitość i przedsiębiorczość. Redystrybucja tych dochodów nie jest łatwym zadaniem; jak bowiem sprawiedliwie zapewnić godziwy dochód gminy na mieszkańca w kontekście porównania zasobnej w nieruchomości gminy miejskiej z niewielką, peryferyjną gminą, z lokalnym rynkiem pracy z reguły oferującym skromniejsze możliwości niż w większym mieście?

Wydaje się, że przez ostatnie 15-20 lat udało się wypracować taki model owej redystrybucji, że samorządy raczej nie skarżyły się na systemowe ułomności, może z wyjątkiem dodawania przez państwo kolejnych zadań bez odpowiedniego wyposażenia w źródła finansowania. Niestety, w ostatnich kilku latach sytuacja uległa zmianie. Nieprzemyślane i nieudolne zmiany w rządowym tzw. „nowym ładzie” zagroziły finansowej stabilności wielu gmin. Konsekwencją obniżki stopy podatku dochodowego od osób fizycznych jest radykalne uszczuplenie dochodów gmin, a o systemie rekompensat z tego tyt. lepiej nie wspominać… Do tego dochodzi ogromne opóźnienie w otrzymaniu planowanych przez gminy środków z krajowego planu odbudowy i zwiększenia odporności, co opóźniło, utrudniło lub uniemożliwiło realizację planowanych inwestycji. Notabene, wiele gmin nie stać na inwestycje ze względu na brak wymaganego wkładu własnego w finansowaniu wydatków inwestycyjnych.

Patrząc na wskaźniki dynamiki dochodów własnych na mieszkańca widać wyraźnie, że ujawnił się efekt tzw. niskiej bazy, niezależnie od oczywistego zróżnicowania demograficznego gmin. Dla przykładu gmina Krzeszów, dla której odnotowano rekordowy wskaźnik dynamiki 2018-2022/2018, w bazowym roku osiągnęła dochody własne na poziomie zaledwie 15% kwoty najbogatszej pod tym względem gminy Ostrów. Dla gmin miejskich taka dysproporcja jest znacznie mniejsza, przede wszystkim z powodu relatywnie mniejszych różnic demograficznych.

Wspólne jest to, że liderzy pod względem wartości bezwzględnych dochodów per capita nie mają szans na spektakularną dynamikę. Zmiany potwierdzają też tezę, że samorządy o względnie większym potencjale dochodowym rozwijają się szybciej od tych słabszych ekonomicznie i ludnościowo. Zdarza się, że w mniejszych gminach jedna, dwie spektakularne inwestycje zmieniają znacząco skalę dochodów własnych; w zasobniejszych samorządach tego typu wpływ na dynamikę jest znacznie mniejszy. Ot, statystyka…

Jak wynika z danych, badany okres nie był w każdym samorządzie związany ze stałym wzrostem dochodów, w tym również dochodów per capita. Szczególnie ujawnia się to w latach 2019-2020. Pozornie cieszy wzrost dochodów w ostatnich dwóch latach, ale trzeba pamiętać o dynamice wydatków w tym okresie, m.in. spowodowanej inflacją. Coraz wyższe koszty utrzymania np. placówek oświatowych, biorąc pod uwagę, chociażby koszty ogrzewania i oświetlenia skutkują coraz bardziej napiętymi budżetami gmin. Te jednak mają ściśle ograniczone możliwości zadłużania się, w przeciwieństwie do budżetu centralnego, w którym deficyty, dotychczas rządzący, lekką ręką „finansowali” zadłużeniem państwa, za co cenę zapłacą wszyscy mieszkańcy każdej bez wyjątku gminy w Polsce.

Dzięki wysiłkowi Gminy Kolbuszowa i dofinansowaniu z programu PKA i Regionalnego Programu Operacyjnego powstało w tym mieście nowoczesne centrum przesiadkowe z częścią usługową