Zamek w Przemyślu - królewskie gniazdo nad Sanem

[galeria_glowna]

Skąd wiadomo, że była to duża twierdza? - Bo gdy Bolesław Śmiały w 1071 roku próbował ją odbić, to jego wojska uległy broniącej się załodze. Dopiero długotrwałym oblężeniem i głodem zmusił obrońców do poddania się - opowiada Marzena Opaluch, przewodniczka PTTK.

Zastał drewniany, zostawił murowany

Z czasów Bolesława Chrobrego zachowały się relikty monumentalnej budowli romańskiej - zbudowanej z kamiennych głazów rotundy z absydą oraz złączonego z nią prostokątnego palatium. Autentyczne fundamenty zakopane są głęboko.

Na powierzchni - na użytek turystów - zbudowano odwzorowanie obu obiektów.
Burzliwe dzieje tych ziem sprawiły, że w 1031 r. gród zagarnęli Rusini.
Przełomem był rok 1340, gdy Kazimierz Wielki po odzyskaniu Przemyśla przebudował drewniany gród w gotycki, murowany zamek.

- Z tego czasu zachowały się kamienne relikty, widoczne w bramie wejściowej i w podziemiach baszty północnej oraz przyziemiu południowej - dodaje pani Marzena. O mistrzowskim kunszcie ówczesnych kamieniarzy świadczą zachowane w zamkowym lapidarium kamienne fragmenty z XI i XVI wieku.

Przebudowa w duchu renesansu

Kolejne przebudowy, pożary i zniszczenia wojenne zatarły niemal zupełnie gotyckie zarysy zamku.

Znacznie więcej wiemy o przebudowie fortalicjum przez starostę Piotra Kmitę, który w latach 1514-1553 na polecenie Zygmunta Starego zostawił po sobie czworoboczny zamek z dwukondygnacyjną bramą wjazdową i kamiennymi kurtynami. Do jego zasadniczej części przylegał broniony drewnianą palisadą z basztami tzw. przygródek o charakterze gospodarczym. Dzisiaj stoi tu altana i pomnik twórców Konstytucji 3 Maja.

Czy wiesz że...

Czy wiesz że...

W parku zamkowym około 1902 r. założono zwierzyniec, zaczątek małego ogrodu zoologicznego. Były tu łanie, sarny, borsuki i egzotyczne ptaki w klatkach.

Na terenie dziedzińca zamkowego w 1220 r., gdy przemyski gród był we władaniu Rusinów, istniała kamienna cerkiew, tzw. cerkiew Wołodara Od 1412 r. została pierwszą katedrą łacińską. Później świątynię rozebrano.

Do właściwego zamku wchodziło się ponad fosą, przez zwodzony most i solidną bramę, nad którą w specjalnej izbie przechowywano grodzkie dokumenty. Mieszkańców broniły również cztery baszty narożne.

Ducha renesansu tchnął w budowlę Marcin Krasicki, który w latach 1616-1631 z fortecy uczynił pełną przepychu rezydencję. Magnat miał zatrudnić słynnego Galeazzo Appianiego który dla Krasickiego budował zamek w Śliwnicy (Krasiczynie).

- Attyki górujące nad miastem godne były królów - mówi nasza przewodniczka. Ambitne dzieło Krasickiego nie zostało ukończone. Po jego śmierci zamek zaczął popadać w ruinę.

Zniszczony zamek próbował przywrócić do świetności w latach 1759-1762 starosta przemyski Stanisław Poniatowski, znany później jako król Stanisław August Poniatowski.

Królów tu było dostatek

Kiedy w latach trzydziestych XIX wieku patrzyło się na wznoszącą się na wzgórzu ruinę, trudno było uwierzyć, że w czasach świetności gościły tu koronowane głowy. Bywali tu m.in. Kazimierz Jagiellończyk, Jan Olbracht, Stefan Batory, Zygmunt III i Władysław IV. Często widziano tu ich poprzedników, Jadwigę i Jagiełłę.

Jak dojechać

Jak dojechać

Z dworca kolejowego PKP i Dworca Głównego PKS dojście do wzgórza zamkowego to zaledwie około 10 minut. Spod Ratusza jeszcze bliżej, bo schodami w stronę ul. Grodzkiej, tuż za archikatedrą w prawo i już widać bramę do parku.

Z nastaniem austriackiej okupacji miasto i zamek podzieliły los większości polskich zabytków kultury. - Zaborca rozwalił w 1774 r. mury obronne, a w zdewastowanym zamku chciał urządzić więzienie - przypomina pani Marzena.
W 1842 r. na zamkowym wzgórzu zaczął powstawać park. Teraz zamek otaczają potężne drzewa.

Snują się tu tylko duchy

Remonty zamku przeprowadzone w latach 1867, 1887, 1912 i w latach 80-tych XX wieku zapobiegły dalszej dewastacji i uczyniły to miejsce bardzo atrakcyjnym. W XIX wieku wspominano o zamkowych lochach. W dawnych czasach baszta północna, zwana też więzienną, spełniała swą ponurą rolę nader często. W jej wyższej części było lżejsze więzienie. A podziemia były dla przestępców odsiadujących karę "in fundo", czyli na samym dnie.

- Czasowo rozkładało się to na 3 lata, 3 miesiące i 21 dni (wieża większa) albo 1 rok, 1 miesiąc i 7 dni (wieża mniejsza). Z reguły pobyt w zimnym, wilgotnym lochu, bez względu na skalę wyroku, kończył się śmiercią - mówi nasza przewodniczka.

Przydatne adresy

Przydatne adresy

Przemyskie Centrum Kultury i Nauki "Zamek", ul. Aleje XXV Polskiej Drużyny Strzeleckiej 1, tel/fax (016) 678 39 48.
Koło Przewodników PTTK ul. Waygarta 3, tel. (016) 678 53 74

Makabryczna jest opowiastka o błąkających się po zamkowych basztach duchach dwojga nieszczęśliwych kochanków. Popełnili tu samobójstwo, skacząc z zamkowych wież.

Kulturalne serce Przemyśla

Dzisiaj zamek tętni życiem. Tutaj ma swoją siedzibę Przemyskie Centrum Kultury i Nauki "Zamek" oraz "Fredreum" - najstarszy teatr amatorski w Europie.

- Jego tradycja sięgaja 1879 roku. W baszcie i hollu jest stała wystawa poświęcona historii "Fredreum" - mówi Renata Nowakowska, dyrektor PCKiN.
Zamkowe bramy są otwarte dla malarzy, rzeźbiarzy, rzeźbiarzy, pisarzy i poetów, wybitnych artystów scen polskich i gwiazd popkultury. - Od dwóch lat trwa gruntowna restauracja zamku - mówi dyr. Nowakowska. - Jeśli starczy pieniędzy, to za parę lat będzie tu nie tylko rezerwat architektury romańskiej, ale i nowoczesne centrum kultury na europejskim poziomie.