Stary Cmentarz w Krośnie

Historyk Piotr Babinetz, założyciel Komitetu Ratowania Starego Cmentarza, nasz przewodnik po zabytkowej nekropolii: - Wartość tego cmentarza polega na tym, że zatrzymał się na nim czas. Stanowi naturalne lapidarium ze starymi, prawie wyłącznie zabytkowymi nagrobkami. Nie ma tu współczesnych grobowców. (fot. Tomasz Jefimow)Powstał jako nekropolia parafialna, poza ówczesnymi granicami miasta. Użytkowany był do początku lat dwudziestych XX wieku. W 1954 roku został zamknięty dla pochówków.
Najstarszy zachowany nagrobek pochodzi z końca lat trzydziestych XIX wieku. To trójboczny, czterometrowej wysokości obelisk Karoliny i Antoniego Schayterrów z 1839 roku. Jest kamienny.

Najcenniejszy nagrobek

Nagrobek Sylwestra Jacewicza, burmistrza miasta Krosna i notariusza - najcenniejszy zabytek cmentarza. (fot. Tomasz Jefimow)Najcenniejszy jest kuty w czerwonym piaskowcu nagrobek (z 1895 roku) Sylwestra Jaciewicza - burmistrza Krosna i notariusza. Zdobi go płaskorzeźba z podobizną zmarłego, autorstwa Józefa Sroczyńskiego. Niestety, w tym roku ktoś ukradł elementy żelaznego, kutego ogrodzenia.

W rejestrze zabytków

Przez kilkadziesiąt lat cmentarz niszczał, bo nikt z ówczesnych władz się nim nie interesował. W 1984 roku został wpisany do rejestru zabytków, ale dopiero w latach 90. konserwatorzy przeprowadzili doraźne prace ratownicze przy kilkudziesięciu nagrobkach. - Niestety, później, na skutek działania czasu, ale głównie wandalizmu, pijackich libacji i profanacji, cmentarz popadał w dalszą ruinę - opowiada historyk Piotr Babinetz.

Odnawianie

Nagrobek Juliusza Kallaya, lekarza, powstańca listopadowego, przewodniczącego Rady Narodowej w 1848 roku - cenny zabytek o cechach neogotyckich, zwieńczony krenelarzem i krzyżem. (fot. Tomasz Jefimow)Planowe odnawianie nekropolii rozpoczęto w 2001 roku. Zrobiono nowe ogrodzenie, projekt zagospodarowania i koncepcję renowacji nagrobków. Ocaleniem cmentarza zajęło się Podkarpackie Towarzystwo Historyczne i Komitet Ratowania Starego Cmentarza w Krośnie. Muzeum Podkarpackie prowadzi badania na temat historii nekropolii i pochowanych tu osób.

Kwesty

Grobowiec doktora Karola Kaczkowskiego (zm. 1903), pierwszego dyrektora szpitala powszechnego - ze zniszczoną rzeźbą Chrystusa dźwigającego krzyż.Od listopada 2003 roku organizowane są kwesty z przeznaczeniem na przywrócenie nagrobkom dawnej świetności. Z roku na rok krośnianie wrzucają do puszek coraz więcej. Odnawianie cmentarza wspiera budżet miasta i konserwator zabytków. Do tej pory odrestaurowano 6 pomników.

Spoczywają tu:

Grobowiec Piotra Ptaka z 1911 roku - z płyt kamiennych, zwieńczony rzeźbą Chrystusa dźwigającego krzyż.
(fot. Tomasz Jefimow)● Artyści - Stanisław Wojciech Bergman (wybitny polski malarz), Stanisław Janik (rzeźbiarz i organmistrz)
● Architekci - Napoleon Nawarski (autor projektu odbudowy zamku odrzykońskiego), Wiktor Sikorski (budowniczy miejski)
● Publicysta, dziennikarz, wydawca Jan Nepomucen Gniewosz (uczestnik powstań, propagator przemysłu naftowego)
● Emilia Stacherska, siostra Ignacego Łukasiewicza (działaczka niepodległościowa z 1846 roku)
● Powstańcy listopadowi i styczniowi - Kajetan Gryglewski, Józef Smętkiewicz, Jan Lubicz-Szydłowski, Franciszek Bernard (sybirak), Jan Grabowski (sybirak), Walery Kozłowski, Feliks Machinko;
● Uczestnicy I wojny światowej i wojny polsko-bolszewickiej - gen. Edward Korczak-Wereszcyński, mjr Władysław Gościński (legionista, oficer AK), kpt. Stanisław Mazurkiewicz, kpt. Rudolf Mleczko, wachmistrz Kazimierz Nowakiewicz (ułan Legionów Polskich), Mieczysław Lazarowicz
● Burmistrzowie - Jan Świętnicki, Adam Śmiglewski, Sylwester Jaciewicz; August Lewakowski, Jan Kanty Jugendfein, (prezes "Sokoła" i Powiatowego Komitetu Narodowego w Krośnie w czasie I wojny światowej); Józef Bergman;
● Zasłużeni dla miasta duchowni, lekarze, nauczyciele i naftowcy