Uczczono pamięć zamordowanych Żydów z Kołaczyc i Brzostka. Uroczystość przy zbiorowej mogile w lesie krajowickim na Podzamczu

Przed czarną granitową płytą z menorą na zewnętrznej stronie i inskrypcją w językach hebrajskim i polskim (od wewnątrz mogiły) delegacje: władz samorządowych Gminy Kołaczyce z sekretarzem Urzędu Miejskiego Martą Liber, radni z przewodniczącym Rady Miejskiej Edwardem Zbylutem, rzeszowskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej na czele z dr hab. Elżbietą Rączy, Kuratorium Oświaty, Nadleśnictwa Kołaczyce, Stowarzyszenia Miłośników Kołaczyc, złożyły kwiaty. Zapalono znicz. Asystę honorową wystawiła 307 Kołaczycka Grunwaldzka Drużyna Harcerska Wilki z Hufca ZHP Jasło.

- Powinniśmy pamiętać o rozmiarach tej tragedii i o tym, że do niej doprowadziła nienawiść oraz milczenie świata. Gdyby ówczesny świat wcześniej powstrzymał Adolfa Hitlera, to do tego dramatu by nie doszło. Jesteśmy winni pamięci ofiarom tych okrutnych mordów. Ważne jest również to, abyśmy wszyscy pamiętali o tym, że za Holocaust odpowiada III Rzesza na czele z Adolfem Hitlerem a spadkobiercami są Niemcy

– odczytała apel jedna z harcerek.

Niemcy w 1941 roku utworzyli getta w Brzostku i Kołaczycach. Żydzi z brzosteckiego getta po jego likwidacji 12 sierpnia 1942 roku, zostali przetransportowani do Kołaczyc, a stamtąd do miejsca w lesie, gdzie zostali rozstrzelani. Zamordowano ich tego samego popołudnia.

Miejsce kaźni żydowskich mieszkańców Kołaczyc, Brzostku i okolicznych miejscowości znajduje się w wąwozie, kilkaset metrów od ul. Podzamcze. 12 sierpnia 1942 roku Niemcy zamordowali tutaj 260 Żydów – mężczyzn, kobiet i dzieci z Kołaczyc, Nawsia Kołaczyckiego i Brzostku i okolicznych miejscowości. Rano zostali zgonieni na kołaczyckie błonia, gdzie zostali załadowani na samochody i wywiezieni w kierunku Jasła, do lasu na Podzamcze.

W zamordowanie Żydów zaangażowani byli gestapowcy z Jasła: Helmut Mentz, Karol Haich, Leopold Bacher i starosta jasielskie Walter Gentz. Dla zatarcia śladów zbrodni Niemcy ułożyli na mogile darń oraz zasadzili drzewka.

W zbiorowej mogile na Podzamczu spoczywają szczątki rodzin Allachów, Aronów, Berów, Bodków, Chabków, Eilów, Kloców, Krauzów, Krautów, Mośków, Mortków, Ryfków, Szermerów, Ślamów, Usier, Waldów, Wałachów, Wienbergów i Zibbergerów.

Miejsce to przez lata było zapomniane. W miejscu mordu był tylko płaski kamień – pomnik. Nie wiadomo kto go umieścił ani kiedy. Mogiła została odnowiona w 70. rocznicę mordu w 2012 roku. Obecny pomnik powstał we współpracy z Gminą Kołaczyce i został wybudowany przez Brzostek Jewish Heritage Project w 2012 roku, który był odpowiedzialny za odbudowę cmentarza żydowskiego w Brzostku w 2009 roku. Na mogile pozostawiono dawny kamień i dodano nową tablicę z inskrypcją w językach hebrajskim i polskim, według projektu prof. Jonathana Webbera z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.
Do mogiły prowadzi ścieżka stromym zboczem. Nadleśnictwo Kołaczyce zamontowało drewniane barierki.

Żydzi do Kołaczyc przybyli, mimo obowiązującego zakazu osiedlania się do 1867 roku, pod koniec XVII wieku i należeli do frysztackiej gminy wyznaniowej. Ostatnim cadykiem w Kołaczycach był Chaim Baruch Halberstam, prawnuk cadyka z Nowego Sącza. Na początku XX wieku stanowili około 14 procent mieszkańców Kołaczyc i Nawsia Kołaczyckiego. Przed wybuchem II wojny światowej mieszkało około 200 Żydów.

Organizatorem uroczystości była Gmina Kołaczyce, Stowarzyszenie Miłośników Kołaczyc, Publiczna Szkoła Podstawowa im Żołnierzy I Armii Wojska Polskiego, Hufiec ZHP Jasło - 307 KGDH Wilki, Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie i Instytut Historii Uniwersytetu Rzeszowskiego. W szkole podstawowej dr hab. Elżbiety Rączy (IPN Rzeszów, UR) wygłosiła wykład „Polacy ratujący Żydów”.