W Jaśle rośnie dąb Hitlera

Rośnie od 67 lat na skrzyżowaniu ulic Kościuszki i Kołłątaja (dawniej Świerczewskiego). Ani wyjątkowo rosły, ani specjalne ładny. Jest jednak wyjątkowy - to niemy świadek historii miasta. Ludzie, którzy ją znali, też milczeli. Do dziś.

Niemiecki starosta

Cofnijmy się w wojenne lata. Od połowy stycznia 1940, aż do końca 1944 roku funkcję starosty powiatowego pełnił w Jaśle dr Walter Gentz.

- Mieszkał w naszej kamienicy przy ul. Kościuszki - opowiada Kazimierz Polak, 80-letni jaślanin. - Zajmował z rodziną drugie piętro, a my mieszkaliśmy pod nimi. Na ówczesne czasy było to bardzo nowoczesne mieszkanie - bieżąca woda, łazienka, kuchenka gazowa… Musieliśmy je wynajmować Genzowi. Potem wyprowadził się do budynku starostwa.

Ruch na skrzyżowaniu

Był początek kwietnia 1942 roku.

- Miałem 13 lat i bardzo interesowało mnie wszystko, co działo się w naszym mieście - wspomina pan Kazimierz. - Na skrzyżowaniu niedaleko naszego domu pojawili się niemieccy geodeci. Coś mierzyli, wyznaczali środek trójkąta. Nikt nie wiedział po co.

Minęło kilka dni i znowu na skrzyżowaniu zrobił się ruch. Ciężarowy samochód przywiózł bogato ozdobioną niemieckimi barwami skrzynkę. Były wstęgi w kolorach żółtym, czerwonym i czarnym, niemieckie napisy i chorągiewki ze swastyką. Ze skrzyni wystawało około 1,5 metrowe drzewko.

- Nie wiedzieliśmy, o co chodziło. Domyślaliśmy się, że to musiała być jakaś ważna niemiecka uroczystość - przyznaje pan Kazimierz.

Tłum ludzi: wojsko, policja niemiecka, umundurowana ludność, folksdojcze, których w Jaśle też nie brakowało. Ustawili się z niemiecką precyzją, równiutko, w wielobok. Orkiestra zagrała niemiecki hymn, a Gentz wygłosił przemówienie. Wszyscy z namaszczeniem obserwowali jak skrzynia z sadzonką dębu postawiona została na wyznaczonym wcześniej miejscu.

W gazetach o tym pisali

W śródmieściu mieszkali głównie Niemcy, dlatego zaledwie kliku Polaków, przypadkowych przechodniów i paru ciekawskich chłopców z okolicy przyglądało się uroczystości.

- Dopiero później z gazet dowiedzieliśmy się, że na uroczystościach obecny był także gubernator dystryktu krakowskiego Losaker, wysoki rangą funkcjonariusz partyjny, który przed Gentzem był starostą jasielskim - mówi Polak.

Okazało się, że drzewko przywiezione do Jasła z takimi honorami i z pietyzmem ustawione na skrzyżowaniu, to osobisty podarunek Hitlera.

- W ten sposób Hitler dziękował Genzowi i miastu, uważanemu przez siebie za położone na ziemiach poniemieckich, za przesłane 20 kwietnia życzenia urodzinowe.

I tak do Jasła trafiła sadzonka dębu z Braunau am Inn, rodzinnej miejscowości Adolfa Hitlera. Przez jakiś czas kosz z sadzonką stał na skrzyżowaniu. Potem na polecenie Niemców drzewko przesadzono do ziemi.

Podczas okupacji Jasło wypiękniało

Walter Genz dbał o Jasło. Miasto było rozbudowywane. Starosta kazał rozebrać szereg domów, których zabudowa nie pasowała do jego koncepcji. - Można powiedzieć, że za czasów Genza Jasło wypiękniało - przyznaje pan Kazimierz.
Tak było, ale tylko do 44 roku, kiedy to hitlerowcy zaczęli wycofywać się na zachód. 13 września starosta Gentz zarządził ewakuację ludności cywilnej i wydał rozkaz zburzenia miasta. Miało zniknąć w gruzach.

I niewiele z niego zostało. Zalewie kilka domów. Ocalał też stojący w centrum dąb.
Odkryta karta historii miasta

Wspomnienie tych chwil na wiele lat uleciało z pamięci pana Kazimierza. Drzewo rosło sobie i nikt nie zwracał na nie uwagi.

- Przypomniałem sobie jego historię w latach osiemdziesiątych, kiedy solidarnościowa fala porwała mnie z nurtem przemian - opowiada jaślanin. - Potem znowu o nim zapomniałem, ale od jakiegoś czasu wspomnienie wraca. Niewielu świadków tamtych wydarzeń zostało. Czuję, że muszę historię tego drzewa przekazać pokoleniom.