Podkarpackie lasy kryją wiele mogił. Przed dniem Wszystkich Świętych pamiętają o nich leśnicy. Kładą jodłową gałązkę [ZDJĘCIA]

Na tych grobach leśnicy nie kładą sztucznych kwiatów i nie palą zniczy – ze względu na niebezpieczeństwo pożaru. Dowodem pamięci jest zazwyczaj gałązka jedliny, przewiązana biodegradowalną wstążką.

Okres Wszystkich Świętych to czas, gdy leśnicy porządkują miejsca pamięci.

Nadleśnictwo Lesko tradycyjnie dba o miejsce straceń na górze Gruszka, gdzie śmierć z ręki niemieckich oprawców poniosło 112 patriotów polskich.

- Pamiętają również o miejscu egzekucji ostatniej grupy więźniów z sanockiego więzienia, której dokonali Niemcy 27 lipca 1944 r. w Zasławiu w lesie „Hanusiska”, niedaleko Zagórza przy drodze do Leska. Rozstrzelano tam wówczas wszystkich więźniów politycznych z celi nr 32 więzienia w Sanoku oraz kilka innych osób, przeważnie kobiet, zabranych z placówki Gestapo, ogółem 36 ofiar - przypomina Edward Marszałek, rzecznik Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krośnie.

Nadleśnictwo Lutowiska opiekuje się mogiłami żołnierzy poległych w krwawych walkach podczas I wojny światowej na stokach Dwernika Kamienia oraz Otrytu.

- Kilka lat temu w leśnictwie Tworylczyk odkryto ludzkie kości. Jak się okazało była to zbiorowa mogiła żołnierzy, którzy również walczyli w I wojnie światowej. W to miejsce postawiono pamiątkowy krzyż - opowiada Edward Marszałek.

Leśnicy troszczą się również o cmentarze położone w nieistniejących już wsiach Hulskie i Tworylne.

Pracownicy Nadleśnictwa Oleszyce będą składać wiązanki z leśnych gałązek w miejscach ważnych historycznie.

- Od pomnika na Horaju, gdzie wspominać będą poległych w bitwie pod Oleszycami żołnierzy z 21 Dywizji Piechoty Górskiej Generała Kustronia, w Lesie Katyńskim, gdzie wspomną zamordowanych leśników oraz przy pomniku Powstańców Styczniowych w leśnictwie Czerniakowa Buda. Wiązanki złożone zostaną również na cmentarzach leśnych w Miłkowie i Suchej Woli, jak również na cmentarzu z czasów I wojny światowej w Oleszycach. Nie zapomnieli też o grobach zmarłych leśników w Oleszycach i Starym Dzikowie - mówi Edward Marszałek, rzecznik RDLP w Krośnie.

Nadleśnictwo Sieniawa uporządkowało i złożyło symboliczne gałązki jodłowe na 70 grobach na cmentarzach komunalnych (w miejscowościach Sieniawa, Manasterz, Białobrzegi, Mołodycz, Wiązownica, Dobra, Majdan Sien., Kuryłówka, Cewków, Pawłowa).

- Są to m.in. groby prof. Kazimierza Sucheckiego, byłych nadleśniczych, leśniczych, robotników leśnych. Uporządkowano też pięć bezimiennych mogił leśnych kryjących szczątki osób pomordowanych w czasie II wojny światowej w leśnictwach Kot, Pawłowa i Witoldówka. Złożono gałązki jodłowe pod głównym pomnikiem na cmentarzu wojennym w leśnictwie Białobrzeżki i na mogiłach powstańców styczniowych w leśnictwie Chrapy. Mogiły te uporządkowała młodzież Szkoły Podstawowej w Mołodyczu. Z kolei uczniowie Szkoły Podstawowej w Sieniawie, przy udziale pracowników nadleśnictwa uporządkowali bezimienną mogiłę leśną w Leśnictwie Witoldówka - wylicza Edward Marszałek.

Jodłowe gałązki znalazły się na grobach kryjących szczątki leśników pracujących przed wojną na terenie Nadleśnictwa Komańcza i na grobach leśników – kombatantów, którzy walczyli za ojczyznę w czasie II wojny światowej. Nadleśnictwo Komańcza wymieniło też na nowy krzyż na cmentarzu wojennym na Chryszczatej, postawiono też krzyż na nowo odkrytym cmentarzu z I wojny światowej w lasach Łupkowa.

W nadleśnictwie Stuposiany, na trasie ścieżki prowadzącej do miejsca pamięci „Brenzberg” utwardzono grząski, błotnisty fragment trasy, wykonano też konserwację drewnianych elementów w okolicy leśniczówki „Brenzberg”. Pracownicy Nadleśnictwa Cisna uporządkowali cmentarze przy dawnych cerkwiskach w nieistniejących wsiach: Habkowce, Solinka, Jaworzec oraz Zawój.

CZYTAJ TEŻ: Kamienne krzyże pozostały po dawnych mieszkańcach

Leśnicy z Nadleśnictwa Bircza uporządkowali mogiły z krzyżami oraz opuszczony leśny cmentarz przy dawnej miejscowości Arłamów.

- Jednym z ciekawszych obiektów na tym terenie jest krzyż przy Połoninkach Arłamowskich – wskazuje, że prawdopodobnie pochowano tam osobę w 1913 roku - mówi Edward Marszałek.

Symbolicznie gałązki jodły złożono również przy obelisku na Chomińskiem, oddając hołd żołnierzom 24 Dywizji Piechoty, którzy polegli podczas Bitwy o Birczę w 1939 roku.

W Nadleśnictwie Mielec, w okolicach wsi Przyłęk znajdują się mogiły pochodzące z okresu II wojny światowej. W pojedynczej mogile w pobliżu leśniczówki, według przekazów ustnych miejscowej ludności pochowana została osoba pochodzenia żydowskiego, rozstrzelana przez Niemców na skraju wsi Przyłęk. W pięciu mogiłach położonych w zagłębieniu przypominającym stanowisko artyleryjskie, według jednej z hipotez, pochowani zostali żołnierze o nieustalonej narodowości.

- Natomiast według relacji mieszkańców wsi Przyłęk, w mogiłach tych pochowane zostały kobiety pochodzenia żydowskiego, które w czasie II wojny światowej, jako więźniarki, oczyszczały pobocza i przyległy do drogi Mielec Kolbuszowa teren, aby uniemożliwić partyzantom ataki z lasu na drogę. Po zakończeniu tych prac, zostały rozstrzelane przez Niemców i pochowane w tym miejscu - relacjonuje Edward Marszałek.

Mieleccy leśnicy we współpracy z Klubem Historycznym Prawda i Pamięć ułożyli na tych mogiłach płyty nagrobne oraz otoczyli drewnianym ogrodzeniem oba miejsca i opiekują się nimi, porządkując je oraz składając jodłowe gałązki. Mieleccy leśnicy odwiedzają również miejsce pochówku rodziny profesora Władysława Szafera – jego babki Barbary z Wollów Szaferowej oraz wuja Żelisława Szafera, którzy swoje życie spędzili na ziemi mieleckiej.

Wiele cmentarzy bądź pojedynczych grobów znajduje się z dala od miejsc łatwo dostępnych, jak choćby cmentarz wojenny z 1915 roku w leśnictwie Łapajówka (Nadleśnictwo Jarosław), na którym pochowanych jest około 450 żołnierzy. O tej miejsce także zadbali miejscowi leśnicy.

Leśnicy z Nadleśnictwa Głogów odwiedzili groby byłych pracowników nadleśnictwa, składając na ich wiązanki gałązek jodłowych. Jednym z takich miejsc jest grób Jana Skrzypka, leśniczego i żołnierza Armii Krajowej, który został zamordowany przez Urząd Bezpieczeństwa w 1945 roku. Cmentarz, na którym spoczywa, znajduje się w Porębach Kupieńskich.

CZYTAJ TEŻ: Dwa miliony ofiar i wielkie zniszczenia. O tym przypomni Szlak Wielkiej Wojny, tworzony w Bieszczadach i Beskidzie Niskim [ZDJĘCIA]

W leśnictwie Bierówka (Nadleśnictwo Kołaczyce) znajduje się obelisk ku pamięci mieszkańców Sieklówki rozstrzelanych w 1944roku, grób partyzanta, pomnik żołnierzy wojska polskiego i ludności cywilnej a także cmentarz ofiar II wojny światowej.

W leśnictwie Bieździedza jest mogiła żołnierza z okresu I wojny światowej, a także grób zbiorowy Żydów i Romów zamordowanych przez Niemców, z okresu II wojny światowej.

W leśnictwie Pagorzyna jest mogiła zbiorowa z czasów I wojny światowej i pojedynczy krzyż drewniany.

Z kolei w leśnictwie Czarnorzeki: cmentarz z I wojny światowej kryjący szczątki żołnierzy podstępnie wymordowanego szwadronu węgierskiego, widoczne są ślady mogił i krzyż, w lesie znajdują się też obelisk upamiętniający 15 mieszkańców wsi Lutcza pomordowanych podczas II wojny światowej. W leśnictwie Węglówka śladem walk z I wojny światowej są dwa cmentarze żołnierskie. Wszędzie pojawiają się gałązki pamięci.