Lazarowicz. Nasz „żołnierz wyklęty”

W ostatnią środę po raz siódmy obchodzony był w Polsce Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”. Wspominaliśmy żołnierzy antykomunistycznego i niepodległościowego podziemia zbrojnego, którzy nie poddali się przybyłej na sowieckich bagnetach władzy komunistycznej. Wielu z nich walkę o prawdziwie wolną ojczyznę przypłaciło śmiercią, pozostali byli prześladowani, więzieni.

Grono „żołnierzy wyklętych” współtworzyli członkowie ZWZ-AK, Narodowych Sił Zbrojnych, organizacji NIE, Wolność i Niezawisłość, Młodzież Wielkiej Polski oraz Żołnierze Wolnej Polski, żołnierze Wojska Polskiego na Zachodzie i służby cywilnej Podziemnego Państwa Polskiego. W ramach tzw. „drugiej niepodległościowej konspiracji” życie w ofierze Polsce złożyli m.in. gen. August Emil Fieldorf, rtm. Witold Pilecki „Druh”, „Witold”, Danuta Siedzikówna „Inka”, por. i phm. Jan Rodowicz „Anoda” oraz wielu innych, w tym także na Jasielszczyźnie.

Data świętowania Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” nawiązuje do rocznicy stracenia członków IV Komendy Głównej Zrzeszenia WiN. 1 marca 1951 r. zastrzeleni zostali m.in. prezes ZG Zrzeszenia WiN (wcześniej inspektor Inspektoratu ZWZ-AK Rzeszów) ppłk Łukasz Ciepliński ps. „Pług”, i jego zastępca mjr Adam Lazarowicz ps. „Klamra” - który miał związki z Jasłem.

Urodził się 14 października 1902 r. na Kresach, w Berezowicy Małej - blisko znanego z „Ogniem i mieczem” Zbaraża. Pochodził z rodziny inteligenckiej, bardzo patriotycznej. W okresie walk o wschodnią granicę Rzeczypospolitej w 1919 r., będąc uczniem jasielskiego gimnazjum, zaciągnął się jako ochotnik do Wojska Polskiego. Niedługo później walczył w wojnie z bolszewikami i został ranny. Po zakończeniu działań zbrojnych, w 1921 r. zdał w Jaśle egzamin maturalny.

Jako absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego podjął pracę nauczyciela. W latach międzywojennych uczył w powiatach olkuskim, krakowskim i dębickim. W międzyczasie przeszedł szkolenie wojskowe. W 1932 r., po wcześniej zrobionym kursie podchorążych piechoty awansował na podporucznika, a cztery lata później na porucznika rezerwy. W 1937 r., z uwagi na gruźlicę płuc został zwolniony z powszechnego obowiązku wojskowego. Oprócz pracy nauczyciela działał społecznie - włączył się w zakładanie Ochotniczych Straży Pożarnych, kół Młodzieży Wiejskiej, oddziałów „Strzelca” i kół rezerwistów, kółek gospodyń wiejskich, kółek rolniczych.

W chwili wybuchu II wojny światowej nauczał w Gumniskach koło Dębicy. Mimo zwolnienia ze służby wojskowej natychmiast zgłosił się do dyspozycji. Został komendantem obrony Dębicy. Po wejściu Niemców wycofał się z miasta i dowodząc kompanią piechoty walczył w rejonie Rawy Ruskiej. Po zakończeniu kampanii wrześniowej wrócił do Gumnisk, gdzie pełnił obowiązki kierownika szkoły. W kolejnych latach był też działaczem tajnego nauczania.

Bardzo wcześnie, bo już jesienią 1939 r. został członkiem konspiracji niepodległościowej. Najpierw Służby Zwycięstwu Polski, później ZWZ-AK. W 1940 r. mianowano go dowódcą Placówki ZWZ Dębica, później był zastępcą komendanta i komendantem Obwodu ZWZ Dębica, od 1942 r. do 1944 r. komendantem Obwodu AK. Jako kapitan został zastępcą inspektora Inspektoratu AK Rzeszów, a w trakcie akcji „Burza” w stopniu majora dowodził 5. psk AK Obwodu Dębica.

W drugiej połowie 1944 r. konspirował na terenie Okręgu Krakowskiego AK. Początkiem następnego roku powrócił do Rzeszowa i stanął na czele Inspektoratu AK Rzeszów. Po jego zlikwidowaniu został szefem Inspektoratu „NIE”, a później Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj - Rzeszów. Jesienią 1945 r. objął kierownictwo w Okręgu WiN Rzeszów, rok później był wiceprezesem Obszaru Południowego WiN w Krakowie i prezesem Zarządu Obszaru Zachodniego WiN we Wrocławiu. W 1947 r. pełnił funkcję zastępcy prezesa IV Zarządu Głównego WiN - pułkownika Łukasza Cieplińskiego, przyjaciela z lat okupacji.

5 grudnia 1947 r. został aresztowany przez UB. W trakcie trzyletniego śledztwa był katowany i gnębiony psychicznie - mimo to wytrwał w sprzeciwie jakiejkolwiek współpracy. Za wierność ojczyźnie zapłacił najwyższą cenę - skazano go na czterokrotną karę śmierci. Zginął w celi więzienia na warszawskim Mokotowie. Ciało żołnierza oprawcy pochowali w nieznanym miejscu. W 1992 r. sąd wojskowy dokonał symbolicznego unieważnienia okrutnego wyroku.

W 2013 r. A. Lazarowicz został pośmiertnie awansowany na podpułkownika WP. Trzy lata później Rada Miejska w Jaśle nazwała jego imieniem miejscowe rondo u zbiegu ulic Floriańskiej i Jana Kasprowicza.