Instalacja artystyczna „Exodus” upamiętnia Akcję H-T. Stworzyli ją uczniowie Licem Sztuk Plastycznych w Lesku [ZDJĘCIA, WIDEO]

Do przesiedlenie ludności, wymuszonej przez sowieckie władze, doszło w wyniku korekty granicy polsko-radzieckiej. Propozycja nie do odrzucenia miała m.in. związek ze złożami węgla kamiennego odkrytymi w okolicy Sokala. Władze w Warszawie zgodziły się na wymianę terytoriów z ZSRR, w ramach którego Polska przekazała ZSRR 480 km kw. tzw. „kolana Bugu”, w zamian za taki sam obszar w Bieszczadach z największym miastem Ustrzyki Dolne.

W wyniku Akcji H-T przesiedlono ponad 14 tysięcy ludzi, z czego w rejon Ustrzyk Dolnych prawie 4 tysiące. Przesiedleńcom, którzy wcześniej gospodarowali na żyznych terenach, trudno było przystosować się do gospodarowania na nieurodzajnych bieszczadzkich glebach. To prowadziło do osobistych dramatów.

Instalacja artystyczna, którą stworzyli uczniowie LSP w Zespole Szkół Technicznych i Artystycznych Lesku pod kierunkiem artysty Waldemara Kordyacznego, nauczyciela projektowania graficznego, stanęła w miejscowości Rabe. Nosi nazwę ,,Exodus”. Zlokalizowana jest w sąsiedztwie parkingu. Z łatwością można więc zatrzymać się w tym miejscu, by zobaczyć upamiętnienie. Instalacja ma również edukacyjny charakter, gdyż towarzyszą jej tablice informujące o Akcji H-T. Stworzono ją w ramach Programu Grantowego WENA Fundacji Rodziny Staraków.

Waldemar Kordyaczny nosił się z projektem upamiętnienia Akcji H-T od 2 lat. Pomysł miał być wykonany w zeszłym roku, ale do jego realizacji doszło w tym roku, gdy jury działające przy Fundacji Rodziny Staraków zaakceptowało go jako jeden z dziesięciu projektów. Pomysł artysty uzyskał bardzo dobre oceny i pochlebne opinie.

Artysta nie jest potomkiem przesiedleńców, ale związany jest osobiście z miejscowością Rabe. To w tej wsi poznał trudne losy wygnańców. Ich dzieje odcisnęły na nim niezatarte piętno, co stało się inspiracją artystyczną. Nauczyciela wspomogło 10 uczniów, z których wielu nawet nie słyszało o Akcji H-T.

Instalacja pokazuje różne aspekty tego wydarzenia, nie tylko od strony historycznej, ale również ma oddziaływać na widzów emocjonalnie. Ukazuje losy przesiedleńców operując symbolicznymi elementami, silnie przemawiającymi do oglądających.

Uczniowie z Leska spędzili w Rabem półtora tygodnia. To był bardzo owocny czas, gdyż prace, które sukcesywnie powstawały, jak podkreśla Roch Kardasz, uczeń III klasy LSP, ewoluowały pod wpływem otrzymywanych informacji o Akcji H-T.

Roman Wiliński, dyrektor ZSTiA w Lesku był osobiście zainteresowany przebiegiem prac nad instalacją, gdyż jego rodzina wywodzi się z Krystynopola. Jego rodzice po przesiedleniu zamieszkali w Lesku. Instalacja zrobiła duże wrażenie na panu dyrektorze, nie tylko z racji osobistych sentymentów, ale również od strony artystycznej.

Bogusław Kochanowicz, wójt gminy Czarna, uważa, że upamiętnienie wydarzeń z 1951 r. było imperatywem moralnym, gdyż większość przesiedleńców z okolic Hrubieszowa i Tomaszowa została przesiedlona właśnie do gminy Czarna. Szczególnie cieszy go, że do stworzenia instalacji „Exodus” została zaangażowana młodzież.