Bircza i Jawornik Polski ponownie miastami. To więcej niż prestiż

Status miasta uzyskały w sumie 34 wsie (na 50 starających się) na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów. W gminach ubiegających się o zmiany dotyczące granic lub statusu miejscowości przeprowadzono konsultacje, w których większość mieszkańców poparła projekt.

We wnioskach o nadanie miejscowościom statusu miasta, lokalne władze podnosiły argument dotyczący istniejących już miejskich cech funkcjonalno-przestrzennych. Większość miejscowości aspirujących do statusu miasta wcześniej posiadała prawa miejskie, które utraciła, najczęściej w wyniku represji po powstaniu styczniowym.

Wójt Jawornika Polskiego i jego burmistrz od 1 stycznia 2024 Stanisław Petynia podkreśla, że awans Jawornika do rangi miasta nie ma wyłącznie charakteru prestiżowego.

- Główna korzyść po odzyskaniu przez Jawornik Polski praw miejskich polega na tym, że Jawornik „ucieka” spod ustawy o ochronie gruntów rolnych. W obrębie miasta na wszystkie działkach wszystkich klas, czyli pierwszej, drugiej i trzeciej, będzie można inwestować i budować, czy to domy, czy garaże, czy przedsiębiorstwa. Ziem 3 klasy jest u nas trochę i powodowały one ograniczenia w rozwoju. Mieszkańcy mający nawet swoje działki uciekali z Jawornika Polskiego z braku miejsca pod budowę. Po drugie, nowa perspektywa finansowa dedykuje więcej środków niż dotychczas dla miast. Będą w niej dodatkowe programy tylko dla miast i na nie liczymy – mówi wójt Stanisław Petynia.

Wójt zapewnia, że nie ma żadnych minusów z otrzymania statusu miasta. – Analizowaliśmy to starając się o odzyskanie praw miejskich i stwierdziliśmy, że nie wzrosną ani podatki, ani opłaty, nawet nauczycielom pozostaje dodatek wiejski – tłumaczy przyszły burmistrz Jawornika Polskiego.

Społeczność Jawornika odzyskanie praw miejskich powita specjalną wystawą plenerową zdjęć archiwalnych przypominających historię miasta i okolic, wystawą malarstwa przygotowaną w oparciu o odbywające się tu plenery oraz specjalną sesją Rady Miasta (27 stycznia), na której odbędzie się koncert i na którą zostanie zaproszonych wiele gości.

Jawornik Polski w pow. przeworskim posiadał prawa miejskie przez ponad 400 lat. Zostały odebrane na mocy ustawy wydanej przez monarchię austro-węgierską w roku 1896. Dalsza degradacja miejscowości nastąpiła po 1934 r., kiedy miejscowość została włączona do gminy w Hyżnem.

Obecnie Jawornik Polski jest siedzibą władz gminnych, mieszka w nim ok. 1200 mieszkańców. Znajdują się tu również: szkoła i niepubliczne punkty przedszkolne, żłobek prowadzony przez samorząd, oddział banku spółdzielczego, poczta, przychodnia, apteka, ochotnicza straż pożarna, biblioteka i gminny ośrodek kultury. Większość mieszkańców utrzymuje się z działalności pozarolniczej.

Bircza w powiecie przemyskim liczy nieco ok. 1050 mieszkańców. Najpierw była prywatnym miastem szlacheckim, później miastem. Przestała nim być w 1934 roku. Miejscowość posiada historyczny układ urbanistyczny. W centrum znajduje się rynek, który jest miejscem spotkań mieszkańców, odbywają się tu różne wydarzenia. Sposób zagospodarowania Birczy ma cechy charakterystyczne dla przestrzeni miejskich: utwardzone place publiczne, ciągi komunikacyjne i piesze, ulice są oświetlone.

Bircza ma szkołę, przedszkole, a także przychodnię, aptekę i bank. Działają również stowarzyszenia i organizacje społeczne o charakterze oświatowym, kulturalnym i społecznym. Większość mieszkańców Birczy utrzymuje się z działalności pozarolniczej.

Przypomnijmy, że w 2021 r. prawa miejskie odzyskało Dubiecko w powiecie przemyskim. W 2022 roku na Podkarpaciu było 52 miasta.