Piekarnia i synagoga - nowe obiekty w skansenie w Sanoku

Piekarnia stanęła przy ścieżce wiodącej z Rynku Galicyjskiego w głąb skansenu. Główny element wnętrza to gigantyczny piec. Nie będzie on wyłącznie martwym eksponatem, bo zbudowano go tak, że może działać.

- Turyści będą mogli zobaczyć jak wyglądało tradycyjne wypiekanie chleba - zapowiada dr Hubert Ossadnik, kustosz i kierownik działu oświatowo-promocyjnego sanockiego muzeum.

Sam budynek to kopia piekarni funkcjonującej w Lesku.

- Chcieliśmy uzupełnić naszą ekspozycję o dodatkowe elementy - mówi Ossadnik. - Ten sam cel przyświeca planom rekonstrukcji synagogi. Społeczność galicyjskich miasteczek tworzyli bowiem nie tylko Polacy, Rusini, Ukraińcy, ale także - z czasem nawet przede wszystkim - z ludność żydowska. Synagoga będzie ważnym elementem, który składa się na pełny obraz tamtych realiów zarówno od strony narodowościowej, jak i społecznej czy zawodowej.

Piekarnia ma pokazać, jak ważną profesją w XIX wieku było wypiekanie chleba.

- Chcemy rozwijać edukacyjną funkcję skansenu - mówi Ossadnik. - Przygotowaliśmy nawet lekcję muzealną pod hasłem "Od ziarnka do chleba". Możemy pokazać cały proces: jest zboże, które się ścina, młóci, potem trafia na przemiał i do piekarni. Zwiedzający zobaczą, co dzieje się dalej: od przygotowania ciasta po finalny efekt w postaci gorących bochenków. Ossadnik opowiada, że widział podobne pokazy w zagranicznych muzeach: cieszą się dużą popularnością i są zawsze atrakcją placówki.

Piec został już kilka razy przetestowany.

- Chleb wyszedł pyszny - zapewnia Osadnik.

Dyrekcja sanockiego skansenu zastanawia się jeszcze, jak będzie funkcjonować piekarnia.

- Może będziemy sprzedawać pieczywo, a może będzie degustacja na miejscu, razem z innymi miejscowymi wyrobami - dodaje Ossadnik.

Piekarnia czeka na oficjalne otwarcie, zaplanowane w najbliższym czasie. Trudniejszą realizacją będzie rekonstrukcja XVIII wiecznej synagogi z Połańca, rozebranej w latach 40. ubiegłego wieku.

- Jesteśmy na etapie gromadzenia dokumentacji - mówi Ossadnik. - Choć Połaniec leży ponad 100 kilometrów na północny-zachód od Sanoka, to synagoga będzie odpowiadać galicyjskim realiom. Te budowle nie miały charakterystycznego stylu regionalnego, trzymały się raczej swojej kultury - tłumaczy.

Dwukondygnacyjny obiekt będzie miał 22 metry długości, 11 metrów szerokości i czterospadowy, pokryty gontem dach. Historycy ze skansenu podkreślają, że będzie to obiekt z wyjątkowo pięknym wnętrzem, z bogatą polichromią właściwą dla drewnianych synagog. W środku znajdą też miejsce liczne judaica, których muzeum zgromadziło ogromną kolekcję.

Część - ta głównie dotycząca życia codziennego - została wyeksponowana w dwóch żydowskich chałupach Galicyjskiego Miasteczka, pochodzących z Jaćmierza i Ustrzyk Dolnych. - Ale wiele z nich nie mogło być wystawianych lub pokazywaliśmy je tylko okazjonalnie - przyznaje Jerzy Ginalski, dyrektor muzeum.

Przygotowanie rekonstrukcji od strony dokumentacyjnej i logistycznej to najtrudniejsza część przedsięwzięcia.

- To bardzo żmudna, czasochłonna praca - mówi Ossadnik.

Synagoga i piekarnia dołączą do obiektów XIX wiecznego rynku i będą swego rodzaju "kropką nad i" jeśli idzie o odtworzenie klimatu dawnych miasteczek, charakterystycznych dla południowo-wschodniej Polski.

Wokół wybrukowanego kocimi łbami placu, na ponad 5,5 tys. metrów kwadratowych, stanęło do tej pory 29 drewnianych budynków: kopii, rekonstrukcji, ale także złożonych na nowo oryginalnych obiektów.

- To nowa jakość w budownictwie skansenowskim. Nigdzie w Polsce nie powstała realizacja na taką skalę, dostosowana do współczesnych wymogów, ale z pełnym zachowaniem reguł konserwatorskich - zaznacza Ossadnik.

Replika galicyjskiego miasteczka doczekała się w tym roku prestiżowego tytułu w konkursie organizowanym przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju: Polska Pięknieje - 7 Cudów Funduszy Europejskich. Kapituła konkursu przyznała mu I nagrodę w kategorii "Obiekt Turystyczny".