Co zrobić z najsłynniejszym rzeszowskim pomnikiem?

Dyskusja wokół pomnika rozgorzała na nowo po liście, który trafił do mediów w ubiegłym tygodniu. Napisali go działacze prawicowi, którzy domagają się "zrobienia porządku z symbolem komunizmu". W liście czytamy, że działacze są "przeciwni gloryfikowaniu totalitaryzmu" i nie wyrażają zgody na zapełnianie publicznej przestrzeni obiektami, które mają charakter "apoteozy faszyzmu i komunizmu".

Sprawdziliśmy co znaczy "zrobić porządek" z pomnikiem oraz co można w nim zmienić, żeby wilk był syty i owca cała.

O zdanie zapytaliśmy więc ekspertów.

- Mamy do wyboru dwa rozwiązania - mówi Maciej Łobos, prezes zarządu MWM Architekci. - Albo wyburzyć ten pomnik, który jest symbolem sowieckiej okupacji, albo - i to jest pomysł nie mój, ale jednego z radnych - otworzyć obok niego Muzeum Czynu Rewolucyjnego.

Pokażmy, czym był czyn rewolucyjny, jak wyglądały i z czym były związane rewolucje francuska, bolszewicka, hiszpańska, chińska itp. W ten sposób można przekuć symbol hańby w unikatową w skali świata instytucję. Wokół pomnika jest miejsce, które śmiało można by wykorzystać do zorganizowania muzeum. Sam pomnik stałby się głównym eksponatem.

Zdaniem Łobosa wszelkie próby przebudowy pomnika nie mają sensu.

- Efekt byłby koszmarny. Dodawanie do pomnika daszków, drabinek i budowanie tras widokowych pasowałoby jak kwiat do kożucha - wyjaśnia.

Inny rzeszowski architekt, który prosi o anonimowość, reaguje jeszcze ostrzej na wieść o tarasie widokowym.

- Bzdura totalna. Straszny pomysł. Poza tym logicznie myśląc, nawet gdyby powstał, to co my z niego zobaczymy? Co najwyżej rondo i fragment starych budynków kolei. Pomnik wpisał się w panoramę miasta, choć wielu osobom się to nie podoba. Niewiele z nim można zrobić. Zostawić w spokoju albo wyburzyć. Innego wyjścia nie widzę - przyznaje.

Miejscy urzędnicy najchętniej pomnik zostawiliby w spokoju.

- Powinien zostać w takiej formie. Wpisał się w otoczenie, pełni funkcję promocyjną dla miasta. Jest rozpoznawany nie tylko w Polsce, ale też na świecie. Bez względu na to, w jakich powstał okolicznościach nie należy go ani burzyć, ani zmieniać - mówi Ewa Stelmach, zastępca dyrektora Wydziału Architektury Urzędu Miasta Rzeszowa.

[obrazek3] Lipiec-sierpień 1972 rok. Kolejne kręgi korpusu pomnika. Główny element, czyli liście lauru składają się z 37 par żelbetowych segmentów, z których każdy ma ponad metr wysokości. (fot. Włodzimierz Kozło)Jednym z autorów wspomnianego listu jest Marek Strączek, radny Prawa i Sprawiedliwości.

- Chcemy prawdy o pomniku. Napis mówi jednoznacznie, że powstał on ku pamięci bohaterów, którzy utrwalali władzę ludową. Jest więc pomnikiem komunizmu, żadną pamiątką. Moim zdaniem trzeba go zburzyć, śmieją się z niego w całej Polsce.

O pomysłach na inne rozwiązania Strączek nie chce wiele mówić.

ZOBACZ: Unikalne zdjęcia Pomnika Czynu Rewolucyjnego w Rzeszowie

- Taras? Słyszałem, ale co ja mogę powiedzieć? Pomnik należy do ojców bernardynów i to ich trzeba zapytać, jaką mają wizję. Oni na pewno wiedzą, przecież powstają ogrody, a pomnik raczej zepsuje widok.

Innego zdania się działacze lewicy. To właśnie radni miejscy Sojuszu Lewicy Demokratycznej skierowali wniosek do prezydenta miasta. Chcą, by prezydent zwrócił się do oo. bernardynów z prośbą o zwrot pomnika i gruntu, na którym leży. Za darmo, albo za symboliczną złotówkę. Apel jak na razie pozostał bez odpowiedzi.

- Zdecydowanie jestem za tym, żeby zostawić pomnik w nienaruszonej formie - mówi Wiesław Buż, radny SLD. - Można mu dodać kolorystyki, czystości, może podświetlić. Nie doszukiwałbym się w nim wielkiej ideologii. To symbol, który kojarzy się z Rzeszowem, Podkarpaciem. Nie rozumiem, dlaczego mielibyśmy go wyburzać. Jeśli zaś chodzi o pomysły typu taras widokowy to moim zdaniem nie trzeba nam takich nowości.

Radnych lewicy popiera poseł Tomasz Kamiński.

- Ten słynny już pomnik, jest symbolem Rzeszowa, a symboli nie powinno się ani niszczyć, ani przebudowywać - argumentuje.

- Radni, którzy mówią o jego wyburzeniu, nie mają chyba nic lepszego do roboty. Ta bryła jest bardzo charakterystyczna i na stałe wpisała się w panoramę miasta. Moim zdaniem trzeba ją zostawić w takim kształcie, jaki jest teraz. A radni powinni zadbać o to, by kawałek gruntu, na którym pomnik stoi wrócił do miasta.

Ojciec Rafał Klimas, proboszcz parafii Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Rzeszowie, tematem pomnika wydaje się być już znudzony.

- Wypowiadałem się niedawno, nie mam nic nowego do dodania.

W końcu daje się namówić, by pokrótce nakreślić, jaką wizję ma dla pomnika Czynu Rewolucyjnego.

- Z różnymi wizjami pojawiają się architekci, także i ci pochodzący z Rzeszowa, a dziś uznani w świecie. Ja na pomnik chcę spojrzeć z perspektywy gotowych ogrodów oraz ukończonego kompleksu handlowego i wtedy w szerokim gronie pochylić się nad tematem pomnika. Na pewno nie jest to perspektywa tego roku, przyjdzie zima i wiosna. Jak mówi powiedzenie: przyjdzie czas, będzie i rada. Uważam, że w tak poważnej sprawie krzykliwe dyskusje i pochopne decyzje niczemu dobremu nie służą. Nie populizm bądź chęć zyskania elektoratu powinny decydować w dyskusjach nad ważnymi tematami. Inwektyw i obrażania mamy nadto, one nie wychowują społeczeństwa obywatelskiego i nie kształtują dobrych obyczajów.

Głos w dyskusji chętnie zabierają też nasi Czytelnicy.

- Jako 60-latka i długoletnia mieszkanka Rzeszowa chciałabym wiedzieć, co autorzy listu zrobili dla miasta? Najłatwiej jest burzyć, trudniej zbudować. W innych krajach nie burzy się pomników przeszłości - to nasza historia , a naród bez historii nic nie znaczy. Dla mnie ten pomnik jest wyrazem hołdu dla tych, co polegli i wyrazem pamięci tamtych czasów. Niech stoi, żebym mogła tam przychodzić z wnukami i opowiadać o przeszłości - pisze do nas Czytelniczka.

Niektórzy zastanawiają się, dlaczego dopiero teraz mówi się o wyburzeniu reliktu PRL-u. Pytanie zasadne, bo w wielu miastach i miasteczkach, także na Podkarpaciu, równanie z ziemią podobnych pomników odbywało się na początku lat 90.

Słychać głosy, że temat pomnika to po prostu dla niektórych środowisk niezły sposób na zaistnienie. O co nie trudno, bo monument budzi przecież powszechne emocje.

Andrzej Plęs, publicysta Nowin, w wydrukowanym w ostatnim weekendowym wydaniu Nowin felietonie odnosi się m.in. do argumentów środowisk prawicowych, że ten pomnik "jest sprzeczny etycznie, moralnie i duchowo z kultem Matki Bożej i jej sanktuarium, jak też z całą tradycją Rzeszowa".

"O tradycji Rzeszowa można wieść niekończące się boje - pisze dziennikarz - ale wielu zauważa, że przed półwieczem to była ziemia niemal tak czerwona, jak Czerwone Zagłębie. (…) Przeszłości zburzyć się nie da" - kwituje Plęs. - "Ani faktu, że Rzeszów w obecnym kształcie zbudowała komuna, więc może od razu wyburzyć Rzeszów?"

PRZECZYTAJ:To miał być pomnik 1000-lecia