Jaką dostaniemy emeryturę za kilka lat

Niestety, reformy do tej pory nie dokończono. A teraz nikt nie wie np. kto ma wypłacać emerytury z II filara.

Problem jest ważki, choć większość z nas nie zdaje sobie sprawy z jego skali. Otóż już za kilka lat trzeba będzie wypłacać emerytury z tzw. II filara, a nie powołano nawet instytucji, które te pieniądze mają wypłacać.

Pracownik staje się kapitalistą

Nie tylko myśmy skorzystali na chilijskich wzorach, bo znalazły one zastosowanie w ponad 30 krajach. Twórcą tego systemu jest Jose Pinera, który goszcząc niedawno w Polsce i przedstawił podstawowe zasady działania "swojego sytemu".

- System miał być prosty i łatwo zrozumiały, a przy tym korzystny dla pracowników. Moim celem było przekształcenie każdego pracownika w kapitalistę - mówił Jose Pinera.

Przykładem tej prostoty jest to, że składki na ubezpieczenie społeczne wynoszą 10 proc. Odprowadzane są na indywidualne konta i każdy wie ile posiada na nich pieniędzy. Oczywiście środki te są bezwzględnie nietykalne dla rządu, co zapisano w konstytucji.

- Politycy na pewno po pewnym czasie znaleźli by sposób na zagospodarowanie tych pieniędzy - przekonywał prof. Pinera.

Jak zakończyć reformę?

Dziesięć przykazań

Jose Pinera zaprezentował również, jak sam to określił, 10 przykazań dla polskiego systemu emerytalnego:

1. Składka odprowadzana do I filaru powinna zostać zmniejszona, a ta do II filaru zwiększona.

2. Trzeba poprawić sytuację na rynku kapitałowym i finansowym, żeby zwiększyć możliwości inwestycyjne funduszy.

3. Zwiększenie limitów na zagraniczne inwestycje OFE.

4. Jak najszybciej trzeba stworzyć system wypłaty emerytur z II filara.

5. Zrównana należy wiek emerytalny kobiet i mężczyzn.

6. System emerytalny powinien obejmować wszystkich pracowników, zatrudnionych we wszystkich sektorach.

7. Konieczna jest reforma systemu rentowego, który obecnie jest za drogi.

8. Zreformować trzeba system ochrony zdrowia.

9. Umożliwić Otwartym Funduszom Emerytalnym (OFE) finansowanie inwestycji infrastrukturalnych.

10. Kluczem do reformy systemu emerytalnego jest edukacja społeczeństwa.

Co jeszcze pozostało do zrobienia oraz w jaki sposób reformę dokończyć - głowią się teraz nasi decydenci odpowiedzialni za politykę społeczną.

Obecnie Polsce, w obliczu rychłej konieczności wypłaty pierwszych emerytur z II filara, powróciła dyskusja na temat kształtu samej reformy emerytalnej oraz formy wypłaty świadczeń.

- Zawsze jest dobrze rozmawiać na temat emerytur - podkreślał Jarosław Jamka, członek zarządu ING na konferencji naukowej zorganizowanej przez Instytut Gospodarki Światowej Szkoły Głównej Handlowej oraz ING pod hasłem "Co z emeryturą?".

Bo ludzie nie wiedzą

System emerytalny w obecnym kształcie został wprowadzony 10 lat temu. Jednak pozostało jeszcze wiele do zrobienia. Zdaniem prezesa Jarosława Jamki, z założenia system, który miał się składać z trzech filarów, tak naprawdę opiera się jedynie na dwóch. Ponieważ trzeci filar właściwie w ogóle nie istnieje. Dlatego należałoby zmienić proporcje, jeżeli chodzi o wielkość przekazywanej składki do I i II filara. Przypomnijmy, że obecnie jest to odpowiednio 12,3 proc. i 7,3 proc.

Szkoda tylko, że przez wiele lat brakowało dyskusji o inwestycjach OFE. Potrzebna jest również edukacja społeczeństwa, której ciężar częściowo, jego zdaniem, powinny wziąć na siebie instytucje finansowe. Przykładem słabej orientacji w tej tematyce jest fakt, że zdecydowana większość z nas wpłacających pieniądze na II filar nie wie, ile zgromadziła tam pieniędzy. Nie orientujemy się także, w jakiej wysokości będziemy dostawali z tego filara emerytury.

Model wzorcowy

- Tymczasem we wzorcowym modelu chilijskim każdy pracownik wie ile zgromadził pieniędzy. A kiedy przekroczył 50. rok życia, wie również, bo otrzymuje taką informację do domu, ile może otrzymać emerytury przechodząc na odpoczynek - zapewnia Pinera.

W Chile istnieją dwie opcje wypłaty świadczenia emerytalnego dla osób, które ukończyły 65. rok życia. Zgromadzony kapitał może być przekształcony w emeryturę wypłacaną i zarządzaną przez komercyjną firmę. Natomiast osoby, które nie chcą zgromadzonych przez siebie środków oddawać w zarządzanie firmie ubezpieczeniowej, mogą zachować je na koncie oraz wypłacać je np. w comiesięcznych ratach. Można także wybrać opcję pół na pół. Nie ma jednak możliwości jednorazowej wypłaty całości zgromadzonego kapitału.

Ten model obejmuje wszystkich pracowników (oprócz wojska), niezależnie od tego, w jakim sektorze są zatrudnieni. Jest to również jedna z głównych różnic pomiędzy systemem działającym w Chile a w Polsce, gdzie niektóre sektory są wyłączone z powszechnego systemu. Druga zasadnicza różnica to fakt, że kiedy wprowadzano reformę w Chile to była ona przygotowana w całości, określono również sposób wypłaty emerytur, czego niestety zabrakło w Polsce.

Potrzebna konkurencja

- W momencie, kiedy w Polsce była tworzona reforma emerytalna, z pewnością był to pomysł dobry i nowatorski, ale tego typu rozwiązania powinny przechodzić ewolucję - uważa Stanisław Kluza, przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego.

Jego zdaniem dyskusja dotycząca przyszłości systemu emerytalnego toczy się obecnie w dwóch obszarach. Pierwszy z nich dotyczy sposobu wypłaty emerytur, a drugi - możliwości inwestycyjnych OFE.

Zdaniem S. Kluzy, polski rynek emerytalny cechuje zbyt niski poziom konkurencyjności, głównie ze względu na małe zróżnicowanie pobieranych opłat. Zbyt duże podobieństwa występują, z kolei, w budowie tzw. portfeli inwestycyjnych poszczególnych Otwartych Funduszy Emerytalnych (OFE). Ponadto, jak to podkreślali już inni uczestnicy konferencji, portfele te są za mało zdywersyfikowane. Ze względu na tak duże podobieństwa w ofercie poszczególnych OFE, członkowie funduszy wykazują niezwykle małą aktywność.